Baza wiedzy

Reforma ortografii 2026 – jak przygotować uczniów do nadchodzących zmian?

Język polski nieustannie ewoluuje, a wraz z nim zasady jego pisowni. W maju 2024 roku Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN ogłosiła największą od 1936 roku reformę ortograficzną, która wejdzie w życie 1 stycznia 2026 roku. Nadchodzące zmiany w regułach pisowni stanowią zarówno wyzwanie, jak i szansę dla polskiej edukacji. Dla nauczycieli języka polskiego oznacza to konieczność nie tylko przyswojenia nowych zasad, ale również opracowania strategii przekazania tej wiedzy uczniom oraz przygotowania ich do płynnego przejścia na nowe reguły.

Reforma ortograficzna 2026 ma na celu uproszczenie i ujednolicenie polskiej pisowni, eliminację wyjątków oraz likwidację problematycznych przepisów, których zastosowanie wymaga zbyt drobiazgowej analizy znaczeniowej. W zamyśle twórców zmiany mają przyczynić się do zmniejszenia liczby błędów językowych i umożliwić piszącym skupienie się na innych aspektach poprawności tekstu. Choć w założeniu reforma ma ułatwić życie użytkownikom języka, dla środowiska edukacyjnego stanowi ona znaczące wyzwanie wymagające starannego przygotowania.

Niniejszy artykuł przedstawia kompleksowe podejście do wdrożenia reformy ortograficznej w środowisku szkolnym, koncentrując się na praktycznych strategiach, które pomogą nauczycielom efektywnie przygotować zarówno siebie, jak i uczniów do nadchodzących zmian.

Najważniejsze zmiany w ortografii polskiej od 2026 roku

Aby skutecznie przygotować uczniów do nowych zasad, nauczyciele muszą najpierw sami doskonale poznać zakres zmian. Poniżej przedstawiono najistotniejsze modyfikacje, które wejdą w życie z początkiem 2026 roku:

1. Pisownia nazw mieszkańców miast i ich dzielnic
   Zgodnie z nowymi zasadami, nazwy mieszkańców miast, dzielnic, osiedli i wsi będą pisane wielką literą, podobnie jak nazwy narodowości. Jest to znacząca zmiana w stosunku do dotychczasowych reguł.

   Przykłady:

   • Dotychczas: warszawianin, gdańszczanka, mokotowianin
   • Od 2026 roku: Warszawianin, Gdańszczanka, Mokotowianin

2. Pisownia nazw marek i produktów
   W przypadku nazw firm, marek i modeli wyrobów przemysłowych, reforma ortograficzna 2026 wprowadza pisownię wielką literą nawet w przypadku, gdy są używane jako wyrazy pospolite.

   Przykłady:

   • Dotychczas: Bolała ją głowa, więc wzięła apap.
   • Od 2026 roku: Bolała ją głowa, więc wzięła Apap.

3. Pisownia “nie” z przymiotnikami i przysłówkami
   Zmiany w ortografii 2026 obejmują również pisownię partykuły “nie” ze stopniem najwyższym przymiotników i przysłówków. Dotychczas pisaliśmy je rozłącznie, natomiast nowe przepisy nakazują pisownię łączną.

   Przykłady:

   • Dotychczas: nie najlepszy, nie najszybciej
   • Od 2026 roku: nienajlepszy, nienajszybciej

4. Pisownia nazw geograficznych
   Reforma wprowadza również zmiany w zapisie wielowyrazowych nazw geograficznych, dopuszczając wariantywną pisownię pierwszego członu (wielką lub małą literą).

   Przykłady:

   • Dotychczas: jezioro Gopło
   • Od 2026 roku: jezioro Gopło lub Jezioro Gopło

Fazy przygotowań do reformy ortograficznej

Przygotowanie do reformy ortograficznej 2026 powinno przebiegać etapowo, z uwzględnieniem różnych grup docelowych oraz harmonogramu działań. Poniżej przedstawiamy rekomendowany plan działania dla szkół:

Strategie dydaktyczne wspierające wdrażanie reformy

Wsparcie dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Reforma ortograficzna może stanowić szczególne wyzwanie dla uczniów z dysleksją, dysortografią oraz innymi specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Dla tej grupy należy przygotować:

1. Dodatkowe materiały dostosowane do ich potrzeb (np. z większą czcionką, kolorowymi oznaczeniami)
2. Indywidualne konsultacje i zajęcia wyrównawcze
3. Wydłużony okres adaptacyjny, podczas którego błędy wynikające z nowych zasad nie będą wpływały na oceny

Współpraca z rodzicami

Sukces wdrożenia reformy ortograficznej 2026 zależy również od zaangażowania rodziców, którzy powinni:

1. Zostać poinformowani o nadchodzących zmianach poprzez:
   • Spotkania informacyjne
   • Broszury i materiały edukacyjne
   • Regularne komunikaty na platformach szkolnych
2. Otrzymać wskazówki, jak wspierać dziecko w nauce nowych zasad:
   • Listy rekomendowanych materiałów do nauki w domu
   • Propozycje prostych ćwiczeń do wykonania wspólnie z dzieckiem
   • Informacje o dostępnych aplikacjach edukacyjnych

Wyzwania i potencjalne problemy

Wprowadzenie zmian w ortografii 2026 wiąże się z pewnymi wyzwaniami, które warto przewidzieć:

1. Opór wobec zmian – zarówno uczniowie, jak i nauczyciele mogą wykazywać niechęć do uczenia się nowych zasad
2. Różnice pokoleniowe – rodzice i dziadkowie uczniów będą nadal stosować starą pisownię
3. Niespójność materiałów edukacyjnych – przez pewien czas będą funkcjonować równolegle podręczniki ze starą i nową ortografią
4. Błędy w publikacjach – w okresie przejściowym można spodziewać się zwiększonej liczby błędów w książkach, gazetach i internecie

Ewaluacja efektów wdrażania reformy

Aby monitorować skuteczność procesu wdrażania reformy ortograficznej, warto:

1. Przeprowadzać regularne testy diagnostyczne sprawdzające poziom opanowania nowych zasad
2. Zbierać opinie nauczycieli, uczniów i rodziców na temat procesu wdrażania zmian
3. Analizować najczęstsze błędy popełniane przez uczniów i dostosowywać do nich strategie nauczania
4. Organizować podsumowujące konferencje metodyczne dla nauczycieli w celu wymiany doświadczeń

Podsumowanie

Reforma ortografii 2026 stanowi istotne wyzwanie dla polskiej edukacji, ale jednocześnie jest szansą na uporządkowanie i uproszczenie zasad pisowni. Kluczem do sukcesu jest systematyczne i dobrze zaplanowane przygotowanie zarówno nauczycieli, jak i uczniów do nadchodzących zmian. Warto pamiętać, że podobne reformy miały już miejsce w historii języka polskiego i za każdym razem społeczeństwo skutecznie się do nich dostosowywało.

Nauczyciele języka polskiego stoją przed ważnym zadaniem – nie tylko nauczenia nowych zasad, lecz także pokazania uczniom, że język jest żywym tworem, który nieustannie się rozwija. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu i pozytywnej postawie wobec zmian, reforma ortograficzna może stać się wartościowym doświadczeniem edukacyjnym dla wszystkich zaangażowanych stron.

Bibliografia:

1. Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN. (2024). Komunikat Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN z dnia 10 maja 2024 r. [online] https://rjp.pan.pl/ [dostęp: 03.08.2025].
2. Markowski, A. (2024). Historia polskiej ortografii i jej kodyfikacji. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
3. Polański, E. (2024). Dydaktyka ortografii i interpunkcji. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
4. Klemensiewicz, Z. (2023). Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
5. Grzegorczykowa, R. (2024). Wykłady z polskiej składni. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
6. Miodek, J. (2024). Słowo jest w człowieku. Poradnik językowy. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
7. Ministerstwo Edukacji Narodowej. (2025). Wytyczne dotyczące wdrażania nowych zasad ortograficznych w szkołach. Warszawa: MEN.
8. Czasopismo “Polonistyka”. (2025). Numer specjalny: Reforma ortografii 2026. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne