Pokolenie dzisiejszych uczniów zostało wychowane wśród najnowszych technologii i sprawnie korzysta z internetu, w którym język rządzi się własnymi prawami. Zarówno w prywatnej komunikacji ze znajomymi, jak i na forach zauważalne są określone tendencje. Wyraźne jest dążenie do skrótowości, charakterystyczne słownictwo, nierzadko można zauważyć ignorancję w kwestii zasad interpunkcji, ortografii czy gramatyki oraz wszechobecne anglicyzmy. Jak zatem rozwijać kompetencje językowe i komunikacyjne dziecka posługującego się „językiem internetowym”?
Kompetencje językowe dziecka
Na kompetencje językowe dziecka i osoby dorosłej składają się czynniki o charakterze czynnym – mówienie i pisanie, a także takie o charakterze biernym – słuchanie i czytanie. Oznaczają one zdolność do właściwego zachowania językowego, ale też komunikacyjnego i kulturowego. Kompetencje językowe pozwalają na tworzenie, wypowiadanie, odbieranie oraz rozumienie zdań we wszystkich językach znanych danej osobie. Aby kompetencje językowe dziecka były prawidłowo używane, musi ono opanować je na czterech poziomach, do których należy kreatywność, czyli tworzenie nowych zdań, gramatyczność dotycząca poprawnej budowy zdań, akceptabilność związana ze zwrotami zgodnymi z obowiązującymi normami. Ostatni etap to interioryzacja, czyli proces nieuświadomionego opanowania ojczystego języka.
Kompetencje komunikacyjne dotyczą zaś zdolności porozumiewania się językiem odpowiednio do danej sytuacji oraz kontekstu. Oznacza to po prostu właściwe wykorzystanie nabytej kompetencji językowej, która jest zależna od otoczenia w jakiej jest używana, znaczenia ma tu też temat rozmowy, liczba rozmówców czy jej cel. Kompetencje językowe i komunikacyjne dopełniają się i nie istnieją oddzielnie.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że struktury komunikacyjne języka uległy zmianie pod wpływem zmian technologicznych. Ma to również znaczenie dla kształcenia kompetencji językowych i komunikacyjnych w szkole. Również media stały się edukacyjne, mają charakter kulturotwórczy, stanowią rozrywkę i angażują do uczestnictwa w kulturze. Funkcji mediów oraz internetu jest obecnie wiele, choć nie jest pewne w jakim stopniu kształtują one rozwój młodych ludzi, także w kwestii relacji komunikacyjnych. W takim wypadku zadaniem polonisty jest sprawdzenie i kształcenie kompetencji językowych i komunikacyjnych ucznia. Nauczyciel powinien zwracać uwagę na wpajanie uczniom zasad poprawności językowo-stylistycznej, pamiętając przy tym o uwzględnieniu zróżnicowanego funkcjonowania języka. Kompetencje komunikacyjne są ściśle związane z poprawnym wypowiadaniem się.
Kompetencje językowe – przykłady kształcenia
Jeśli chodzi o kompetencje językowe, przykłady ich rozwoju powinny koncentrować się wokół tworzenia określonych form wypowiedzi w zależności od etapu edukacji, na którym znajduje się uczeń. Na początkowych etapach kompetencje językowe skupione są one głównie na tworzeniu krótkich form – kilkuzdaniowych wypowiedzi, krótkich opowiadań, listów, czy opisów bądź zaproszeń. Przykłady kompetencji językowych na kolejnych etapach edukacji dotyczą dłuższych form jak np. opowiadanie z dialogiem, pamiętnik, dziennik, list oficjalny czy opisy postaci, przedmiotu, krajobrazu, ogłoszenie czy zaproszenie. Następnie kompetencje językowe dziecka kształcone są podczas tworzenia urozmaiconych kompozycyjnie i fabularnie opowiadań, opisów sytuacji oraz przeżyć, zróżnicowanych stylistycznie i funkcjonalnie opisów zarówno zwykłych przedmiotów, jak i dzieł sztuki, różnego rodzaju charakterystyk, sprawozdań z wydarzeń kulturalnych, rozprawki, podania, życiorysu czy CV.
Poprawne wypowiadanie się a hybrydyzacja językowa
Na poprawne wypowiadanie się wpływa również hybrydyzacja językowa. Obecnie coraz częściej mówi się o tym, że angielskie człony wyrazowe zmieniają język mówiony i wpływają na tworzenie nowych wyrażeń. Do polszczyzny włączonych zostaje wiele nowych słów, które do tej pory nie były obecne, a ich liczba wciąż rośnie. Nauczyciele nie powinni ignorować tego faktu, a dobrą odpowiedzią na proces hybrydyzacji językowa może być ich współpraca z anglistami, dzięki której nauka o współczesnym języku polskim stanie się pełniejsza i bardziej wartościowa. Zamiast walczyć z coraz większym udziałem języka angielskiego w polszczyźnie, warto raczej zwrócić uczniom uwagę na poprawne wypowiadanie się z jego wykorzystaniem. Dynamiczne procesy integracyjne na poziomie ponadnarodowym sprawiają, że zapożyczeń i zmian w strukturach komunikacyjnych w języku polskim będzie coraz więcej.
Struktury komunikacyjne języka polskiego w obliczu zmian
Zmiany struktur komunikacyjnych języka polskiego w świetle współczesnych przemian technologicznych to jeden z tematów „V Uroczystego Kongresu Polonistów i Bibliotekarzy”. Podczas spotkania cenieni eksperci wskażą, jak kształcić kompetencje językowe i komunikacyjne uczniów, przedstawią przykłady kompetencji językowych oraz zwrócą uwagę na poprawne wypowiadanie się w dobie komunikacji internetowej. Omówią oni także hybrydyzację językową oraz internatyzację języka i jej wpływ na język mówiony. To jedynie część tematów ujętych w planie kongresu, dlatego zachęcamy zarówno do zapoznania się z pełnym programem, jak i do wzięcia udziału w tym wyjątkowym wydarzeniu.